بیماری تب مالت یا بروسلوزکه عامل آن بکتری بروسلا می باشد، یکی از مهمترین بیماریهای مشترک انسان و دام بوده و بهشدت مسری است. مصرف شیر غیرپاستوریزه، گوشت خام یا نیمهخام و تماس نزدیک با ترشحات بدن حیوان مبتلا به بیماری، از دلایل اصلی انتقال این بیماری به انسان هستند.این بیماری با نامهای بروسلوز، تب مدیترانه و تب ناخواسته نیز شناخته میشود.
باکتری بروسلا که ایجادکننده بیماری است، طیف گستردهای از پستانداران اهلی و وحشی را مبتلا میسازد. این بیماری به علت ایجاد سقط جنین در دامها، کاهش تولید شیر، ناباروری و نازایی دامهای مبتلا و همچنین به علت ابتلای انسان به بیماری تب مالت، همواره از دو بعد اقتصادی و بهداشتی مورد توجه قرار میگیرد.
عامل این بیماری گونههای مختلفی از باکتری های بروسلا هستند. این باکتریها، کوکوباسیلهای میلهای شکل، گرم منفی، کوچک، هوازی و غیرمتحرک هستند که فاقد پوشینه و هاگ میباشند. این باکتریها انگل داخل سلولی محسوب می شوند.تب مالت از گاو، خوک، گوسفند یا بز آلوده به انسان انتقال مییابد .تب مالت روی اعضای خونساز بدن مانند مغز استخوان، گرههای لنفاوی، کبد و طحال تأثیر میگذارد. تب مالت در دو نوع حاد و مزمن دیده میشود. دوره نهفتگی این بیماری میتواند ۵ تا ۶۰ روز باشد (چندین ماه نیز دیده شدهاست). تب مالت در مردان ۲۰ تا ۶۰ ساله شایعتر است.مصرف شیر، محصولات لبنی (کره، پنیر) یا محصولات گوشتی حیوانات آلوده موجب سرایت بیماری به انسان میشود. کمخونی وخیم یا مشکلات معده و سابقهٔ جراحی آن به دلیل کاهش اسید معده امکان بروز بیماری را بالا میبرد. اسید معده تا حدودی احتمال ابتلا را کاهش میدهد. بهطور کلی این بیماری در میان افرادی که با حیوانات زیاد در تماس هستند (کشاورزان، دامداران، قصابان، دامپزشکان) و افرادی که به مناطق آلوده سفر میکنند شایعتر است.
علائم بالینی تب مالت در کودکان چندان مشخص نیست. اما تحقیقات نشان داده تب و درد زانو جزو شایع ترین علایم بیماری بوده،طحال در نیمی از موارد بزرگ است. طحال بزرگ بیشتر همراه بزرگ شدن غدد لنفی است. دانههای جلدی به صورت تبخال و پورپورا و دانههای دیگر اریتمهای برآمده کمیاب است.
علائم زیر در تب مالت حاد بهطور ناگهانی ظاهر میشوند:
- لرز، تب متناوب (تب و لرز)، تعریق
- خستگی قابل توجه
- درد هنگام لمس ستون فقرات
- سردرد
- گاها بزرگ شدن گرههای لنفاوی
- مشکلات گوارشی و حالت تهوع
علائم زیر در تب مالت مزمن به تدریج ظاهر میشوند:
- خستگی
- درد عضلانی
- کمردرد
- یبوست
- کاهش وزن
- افسردگی
- ناتوانی جنسی
- (گاهی اوقات) بروز آبسه در تخمدانها، کلیهها، و مغز
علائم تب مالت می تواند پس از چند هفته تا چند ماه از بین رفته و مجدداً عود کند.
در صورت ناکافی بودن مراقبت و درمان و استراحت، بیماری ممکن است مزمن شود یا موجب معلولیت، عفونت قلب، استخوان، مغز یا کبد شود.
پیشگیری:
خودداری از مصرف شیر غیرپاستوریزه،نجوشیده پنیر و سایر لبنیات و گوشتهای تأیید نشده.
استفاده از وسایل محافظتی بدن مانند دستکش، محافظ چشم، پیشبند و … هنگام تماس با حیوانات یا گوشت و سایر محصولات لبنی و پروتئینی خام..
واکسیناسیون دامها:واکسن زدن به حیوان بهترین راه پیشگیری است و یکبار تزریق حداقل ۷ سال حیوان را محافظت میکند.
آموزش رعایت بهداشت به قصابان و افرادی که با دام سر و کار دارند.
تشخیص:
تشخیص قطعی تب مالت با آزمایش خون انجام میگیرد و با درمان کامل معمولاً در ۳ تا ۴ هفته بهبودی دیده میشود. اطرافیان و اعضای خانواده شخص بیمار که ممکن است از همان غذای آلوده مصرف کرده باشند باید معاینه شده و آزمایش بدهند.
انواع تستهای سرولوژیک بروسلوز:
تست آگلوتیناسیون آزمایش داخل لوله ای استاندارد (STA) یا تست رایت که IgM و IgG را مورد ارزیابی، قرار میدهد.
تست کومبس رایت (Coombs Test) که عمدتاً نشان دهنده آنتیبادیهای کلاس IgG است. هرچند در صورتیکه در زمینه تست رایت مثبت، اشتباهاً کمبس رایت نیز انجام شود تمامی آنتیبادیهای شرکتکننده در تست رایت، بنحو اولی، در این تست نیز شرکت خواهند نمود.
آزمایش 2me یا مرکاپتو اتانول که فرم فعال IgG را در بروسلوز یا تب مالت تشخیص می دهد.
تست رزبنگال، آگلوتیناسیون روی لام که روشهای آگلوتیناسیون سریع (Rapid) میباشند.
تست سنجش باکتری بروسلا که IgG , IgM را بررسی می کند.
تمامی این تست ها در آزمایشگاه آزادی انجام می پذیرد.
درمان:
درمان شامل یک دوره استراحت در رختخواب و مصرف آنتیبیوتیک است و جدا کردن بیمار از دیگران اغلب لازم نیست. برای مبارزه با عفونت باکتریایی از آنتیبیوتیکهایی (مانند تتراسایکلین برای حداقل سه هفته) استفاده شده و داروهای کورتیزونی برای کاهش التهابهای شدید استفاده میشود. برای درد عضلانی نیز از داروهای ضد درد (مُسکن) تجویز میشود.
تمامی موارد بالا با نظر و توصیه پزشک قابل انجام است.
در رژیم غذایی این بیماران معمولاً ابتدا از غذاهای نرم و ساده شروع میکنند و به تدریج تنوع و مقدار غذای بیمار را افزایش میدهند تا زمانی که به برنامه غذایی عادی برسد. بهتر است از غذاهای پرانرژی و نوشیدنیها و مایعات فراوان استفاده کرد.