مقدمه:
انتامبا هيستوليتيكا يكي از تکیاختههای ساكن لوله گوارش انسان است طبق برآورد سازمان بهداشت جهاني، سالانه حدود 50 ميليون نفر در سرتاسر دنيا به انتامبا هيستوليتيكا مبتلا میشوند و ميزان مرگومیر آن در سال حدود 100 هزار مورد تخمين زده شده است.
انتامبا هيستوليتيكا نام علمي انگل آميب بيماريزا در انسان است، كه سومين علت شايع مرگ در اثر بيماريهاي انگلي بعد از انگلهاي مالاريا و شيستوزوما است. اين انگل تكسلولي در روده انسان زندگي میکند و با آسيب رساندن به غشاي رودهها از سلولهاي خوني تغذيه كرده و باعث پارگي جدار روده و ايجاد اسهال خوني ميشود. يكي از تواناييهاي انگل اين است كه براي در امان بودن از آسيبهاي محيطي میتواند با ايجاد يك غشا دور خودش به شكل كيست درآمده و به اين ترتيب وقتي همراه مدفوع دفع ميشود تا چند هفته زنده خواهد ماند و با ورود به دستگاه گوارش، ديگر افراد را آلوده خواهد كرد.
انتام با هیستولیتیکا اساساً در رودهی بزرگ مستقرمی شود. تروفوزوییتها یا اشکال فعال در داخل مجرای روده قرار میگیرند و گاه ممکن است به چالههای مخاطی هجوم برند، در آنجا از گلبولهای قرمز خون تغذیه کنند و موجب تشکیل زخم شوند. زخم شدن دیواره روده ممکن است به اسهال خونی آمیبی منجر شود. آمیبهای مهاجم گاه به مویرگها راه پیدا میکنند و از طریق جریان خون به کبد یا اندامهای دیگر حمل میشوند تا در آنجا آبسه تشکیل دهند. آمیبهایی که در مجرای روده باقی میمانند یا مجدداً به مجرا وارد میشوند، اگر حرکات رودهای سریع باشند، ممکن است بهصورت تروفوزوییتها در مدفوع آبکی یا نیمه سفت دفع شوند، اما اگر حرکات طبیعی باشند، به دور یکدیگر جمع میشوند و با بیرون ریختن غذای بلعشده به مرحلهی مقاوم کیستی وارد خواهند شد
چرخه زندگی انتامبا هیستولیتیکا
اكثر افراد آلوده بدون علامت هستند و فقط كيست را در آزمايش مدفوعشان میتوان يافت. تهاجم بافتي در 8-2 درصد افراد اتفاق میافتد. علائم آميبيازیس رودهای در عرض دو هفته يا گاهي ماهها بعد از آلودگي به اين آميب تظاهر میکند و بصورت اجابت مزاج مكرر و دلدردهاي كوليكي میباشد. كوليت آميبي در بچههای 5- 1 سال شایعتر است. گاهي ديسانتري آميبي همراه با شروع ناگهاني تب ولرز و اسهال شديد است كه ممكن است منجر به دهيدراتاسيون و اختلال الكتروليتي بشود.
همهگیرشناسی
شیوع عفونت آمیبی همانند اغلب بیماریهای رودهای بسته به سطح بهداشت دارد و عموماً در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری شایعتر از آب و هوای معتدل است. وخامت بیماری و میزان بروز عوارض نیز ممکن است در مناطق گرمسیری بیشتر باشد که بازتاب میزان بالاتر شیوع عفونت است . ممکن است عوامل مختلفی در تعیین وخامت عفونت ایفای نقش کنند، اما کمبودهای تغذیهای ارتباط تنگاتنگی با شدت و وخامت بیمار دارند
درمان
بهجز مواردی که با مشاهدهی گویچههای سرخ خون در داخل ترفوزوئیت به تشخیص میرسیم، تشخیص آزمایشگاهی عفونت انتامبا هیستولیبیکا بایستی با وجود گویچههای سرخ خون در مدفوع، عیار آنتیبادی سرمی و عیار آنتیژن انتامبا هیستولیتیکا در مدفوع به اثبات برسد. مترونیدازول یا داروی همخانوادهی آن تیندازول اساساً برای درمان بیماری تهاجمی و پارومومایسین برای درمان عفونت رودهای بهکار میروند. فوروات یک آمیبکش داخل رودهای دیگر است که تنها در بیمارانی تجویز میشود که کیست دفع میکنند .
تشخیص
تشخیص بالینی آمیبیازیس رودهای نیاز به افتراق از دیگر اسهالهای خونی و بیماریهای رودهای دارد و نیز آن را باید از کیست هیداتید، عفونت کیسه صفرا، بدخیمیها و بیماری ریوی تمیز داد.
تشخیص بالینی مبتنی بر سابقه مسافرت و یا اقامت در مناطق آندمیک، وجود علائم و نشانههای مشخص گوارشی و عمومی در معاینات بدنی، سیگموئیدوسکوپی و رادیوگرافی است.
روشهای میکروسکوپی:
تشخیص آزمایشگاهی با شناسایی میکروسکوپی انگل در مدفوع و بافتها صورت میگیرد. عدم تشخیص ممکن است ناشی از روش غلط، جستجوی ناکافی و یا اشتباه انتامبا هیستولیتیکا با سایر تکیاختهها، سلولها، مواد شبه انگل و یا ماکروفاژها باشد.
در افراد آلوده احتمال یافتن کیست در یکبار آزمایش تقریباً ۲۰ درصد است و در سه بار آزمایش ۵۰ درصد است. آزمایش سه نمونه مدفوع در محدوده زمانی ۱۰ روز توصیه میشود،
مهمترین تکنیک برای بهدست آوردن و شناسایی ارگانیسمهای تکیاخته، رنگآمیزی دائمی )تریکروم یا هماتوکسیلین( گسترش است.
مهمترین راه تشخیص، دیدن گلبولهای قرمز در آمیب است که بهوسیله رنگآمیزی گلبولهای قرمز به رنگ سبز مشاهده میشوند. وجود گلبول قرمز در آمیب به دلیل تهاجم و حمله به بافت و تخریب آن است.
علاوه بر آزمایش مدفوع، آزمایشات خونی نیز برای این بیماری در دسترس است ولی برای عفونتهای خارج رودهای مثل درگیری کبد) و مواردی که عفونت از دیواره روده تجاوز میکند)، استفاده میشود. افزون بر این مشکل تستهای خونی این است که اگر شما در گذشته به آمیب مبتلا شده باشید تا مدت طولانی این تست مثبت میماند و در آینده اگر برای شما این تست انجام شود، جواب آن مثبت است، در حالی که شما مبتلا به عفونت جدید نمیباشید و در اثر همان عفونت قدیمی تست شما مثبت شده است.
بررسي الگوي ايزوآنزيمها:
تفكيـك گونههای انتاموبـا بـا اسـتفاده از بررسـي حركات الكتروفورزی برخي از آنزیمهایی كـه در تمـام گونههای انتامبـا بهطور مشـترك وجـود دارد، صـورت میپذیرد. با اين روش حتي میتوان سویههای يك گونه را نیز تعیین كرد .روش ايزوآنزيمـي معـايبي دارد كـه شـامل سـختي رشد آمیب هيستوليتيكا در محـيط كشـت، زمانبر بـودن و سـختي انجـام آزمـايش میباشد. عـلاوه بـر ايـن، نتيجـه آزمايش هميشه رضایتبخش نیست، از طرفي گاهـی بررســي ايزوآنزيمــي بــراي نمونههایی كــه از لحــاظ ميكروسكوپي مثبت هستند، منفي میباشد.
شناسايي آنتیبادی:
ايــن روشها بــراي تشــخيص انتاموبـا هيســتوليتيكا در كشورهاي صنعتي كه شيوع آميبيـازيس در آنهـا پـايين اســت، ارزش فراوانــي دارد. بــديهي اســت در منــاطق آندميك بهطور قطعـي نمیتوان آلـودگي قبلـي
را از آلودگي جديد تشخيص داد، زيرا افراد منـاطق آنـدميك دائماً در معرض ابتلا قرار دارند. ارزش واقعـي شناسـايي آنتیبادی زماني است كه در نمونه مدفوع فرد مشكوك آميب يافت نشـود و فـرد بـه آميبيـازيس خـارج رودهای مبتلا باشد.
روشهای تشخيص آنتیبادی ضـــــد انتاموبـا هيســـــتوليتيكا شـــــامل هماگلوتيناســـــيون غيــرمســتقيم، آگلوتيناســـيون لاتكـــس، ايمونوالكتروفــــورز، كــــانتر ايمونوالكتروفــــورز، ايمونوديفيـوژن، فيكساسيون كمپلمـان، ايمونوفلوئورسـانس غیرمستقیم و الايزا ميباشند.
تشـخيص صحيح عفونت حاد برای درمان بيماران مبتلا به آميبيـازيس تهاجمي، بسيار حياتي است. اين تشخيص بر اساس وجود آنتیبادیIgG يــك هفتــه پــس از عفونــت یا وجود IgM ضــد انتامبا هيستوليتيكا مخصوصاً در هفته اول كوليت آميبـي استوار است. بيماران مبـتلا بـه انتامبـا ديسـپار نيـز گـاهي اوقات تيتر آنتیبادی ضد آميبي دارند.
شناسايي آنتیژن:
بـراي ايـن منظـور کیتهایی بهصورت تجـاری موجود است كه با روشهای مختلـف از جمله الایزا میتوان آنتیژنهای اختصاصي آمیب هيستوليتيكا را با استفاده از آنتيباديهـای مونوكلونال شناسايي نمود .
سیگموئیدوسکوپی sygmoidoscopy:
بهمنظور دیدن زخمهایی با لبه زرد رنگ و پایههای برجسته بهصورت موزاییکی
انواع روشهای PCR:
ســازمان بهداشــت جهــاني اســتفاده از PCR را بهعنوان ابزاري كارآمد برای بررسیهای اپيـدميولوژی و تشخيص باليني توصـيه كـرده اسـت.
کیتهای تشخیصی سریع